ഫാക്ട് ചെക്കിങ്: യുദ്ധകാലത്ത് സത്യത്തിനു വേണ്ടിയുള്ള സമരം

ഡിജിറ്റൽ യുഗത്തിൽ, യുദ്ധത്തിന്റെ ആദ്യ ഇര സത്യമാണെന്ന വസ്തുത ഇത്രയും പ്രയോഗതലത്തിൽ വന്നൊരു കാലം ഉണ്ടെന്ന് തോന്നുന്നില്ല. വർദ്ധിച്ചുവരുന്ന ഭൗമരാഷ്ട്രീയ സംഘർഷങ്ങൾക്കിടയിൽ വസ്തുതാ പരിശോധന (Fact checking) അഭൂതപൂർവമായ വെല്ലുവിളികൾക്കിടയിലാണ് അതിജീവിക്കുന്നത്.

സമീപ മാസങ്ങളിൽ, ഇന്ത്യയും പാകിസ്ഥാനും തമ്മിലുള്ള സൈനിക സംഘർഷങ്ങളും ഇസ്രായേലും ഇറാനും തമ്മിലുള്ള യുദ്ധവും സോഷ്യൽ മീഡിയ പ്ലാറ്റ്‌ഫോമുകളിൽ തെറ്റായ വിവരങ്ങളുടെ വൻ പ്രവാഹത്തിന് സാക്ഷ്യം വഹിച്ചു. രണ്ട് സാഹചര്യങ്ങളിലും, സോഷ്യൽ മീഡിയ ആപ്പുകൾ രാഷ്ട്രീയ വിവരണങ്ങൾക്കുള്ള ഇടം മാത്രമല്ല, ആൾക്കൂട്ട വികാരം രൂപപ്പെടുത്തിയ മറ്റൊരു വാർ മെറ്റീരിയലായി തന്നെ മാറി. വാട്ട്‌സ്ആപ്പ്, എക്‌സ് , ടെലിഗ്രാം, ഫേസ്ബുക്ക് തുടങ്ങിയ പ്ലാറ്റ്‌ഫോമുകളിൽ, മുൻകാല സംഘർഷങ്ങളിൽ നിന്നുള്ള ദൃശ്യങ്ങൾ പുനർനിർമ്മിക്കുകയും ബ്രേക്കിംഗ് ന്യൂസായി അനുസ്യൂതം പ്രചരിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു.

ഉദാഹരണത്തിന്, ഇന്ത്യ–പാകിസ്ഥാൻ അതിർത്തിയിൽ സൈനിക സംഘർഷ സമയത്ത് Arma 3 പോലുള്ള വീഡിയോ ഗെയിമുകളിൽ നിന്നുള്ള ദൃശ്യങ്ങൾ യഥാർത്ഥ ഡ്രോൺ ആക്രമണങ്ങളായി തെറ്റിദ്ധരിപ്പിച്ച് പ്രചരിക്കപ്പെട്ടു. 2025-മെയ് മാസത്തിൽ, ഇന്ത്യയുടെ യുദ്ധവിമാനം തകർത്തതിന്റെ ദൃശ്യങ്ങളെന്ന വ്യാജേന വൈറലായ ഒരു ഗെയിം ക്ലിപ്പ് Alt News വസ്തുതാ പരിശോധനയിലൂടെ പൊളിച്ചടുക്കി. റിവേഴ്‌സ് ഇമേജ് സെർച്ച് വഴി കണ്ടെത്തിയത് ഈ വീഡിയോ,Gamer Account ലെ ഒരു പഴയ upload ആണെന്നും യുദ്ധവുമായി യാതൊരു ബന്ധവുമില്ലെന്നുമായിരുന്നു.അതേ സമയം പാകിസ്താനിൽ തകർന്ന അടിസ്ഥാന സൗകര്യങ്ങൾ കാണിക്കുന്ന ചിത്രങ്ങൾ കൃത്രിമമായി രൂപകൽപ്പന ചെയ്ത് സോഷ്യൽ മീഡിയയിൽ ഇന്ത്യക്കെതിരായ വികാരങ്ങൾ ഉണർത്താൻ ഉപയോഗിക്കപ്പെട്ടതായി Reuters Fact Check രേഖപ്പെടുത്തി.

ഇസ്രായേൽ-ഇറാൻ ഏറ്റുമുട്ടലിനിടെ, സിറിയ, ഗാസ, യെമൻ എന്നിവിടങ്ങളിൽ നിന്നുള്ള ചിത്രങ്ങളും വീഡിയോകളും നടന്നുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന സംഭവങ്ങളുടെ പേരിൽ ഈ വിധം തെറ്റായി പ്രചരിപ്പിച്ചു. ദേശീയ നേതാക്കളുടെ വ്യാജ പ്രസംഗങ്ങൾ ചിത്രീകരിക്കുന്ന ഡീപ്ഫേക്ക് വീഡിയോകളും അതിലുൾപ്പെട്ടു. അതുവഴി യുദ്ധവെറിയും പ്രകോപനങ്ങളും അഭ്യൂഹങ്ങളും ആശങ്കകളും നിറഞ്ഞാടി.രാജ്യഭേദമെന്യേ ഹൈപ്പർ നാഷണലിസ്റ്റുകൾ ഈ വ്യാജ ചരക്കുകളുടെ വിതരണക്കാരായി.

വ്യാജ വാർത്തകൾ, പ്രചാരണങ്ങൾ, കൃത്രിമ ദൃശ്യങ്ങൾ എന്നിവ തുറന്നുകാട്ടിക്കൊണ്ട്, തെറ്റായ വിവരങ്ങളുടെ മത്സരയോട്ടത്തെ പ്രതിരോധിക്കുന്നതിനായി ആഗോള, പ്രാദേശിക വസ്തുതാ പരിശോധനാ സംഘടനകൾ വേഗത്തിലും ഏകോപിതമായും അണി നിരന്നു.

ലോകമെമ്പാടുമുള്ള വസ്തുതാ പരിശോധന ശൃംഖലകൾ (Fact-checking networks) ഈ വെല്ലുവിളിയെ ഫലപ്രദമായി നേരിട്ടു.ഇൻ്റർനാഷണൽ വസ്തുതാ പരിശോധനാ ശൃംഖല (IFCN) പോലുള്ള അന്താരാഷ്ട്ര സ്ഥാപനങ്ങൾ അവരുടെ അംഗീകൃത അംഗങ്ങൾക്കിടയിൽ ശ്രമങ്ങൾ ഏകോപിപ്പിച്ചു. AFP ഫാക്ട് ചെക്ക്, റോയിട്ടേഴ്‌സ്, ബിബിസി വെരിഫൈ തുടങ്ങിയ വാർത്താ ഏജൻസികളും BOOM ലൈവ്, ആൾട്ട് ന്യൂസ് പോലുള്ള സ്വതന്ത്ര വസ്തുതാ പരിശോധനാ ഗ്രൂപ്പുകളും തത്സമയം തെറ്റായ അവകാശവാദങ്ങൾ സജീവമായി പൊളിച്ചടുക്കി. ഗൂഗിൾ റിവേഴ്സ് ഇമേജ് സെർച്ച്, ഇൻവിഡ്, സാറ്റലൈറ്റ് ഇമേജറി പോലുള്ള ഉപകരണങ്ങൾ ഉപയോഗിച്ച്, തെറ്റിദ്ധരിപ്പിക്കുന്ന ഉള്ളടക്കത്തെ അവർ വേഗത്തിൽ കണ്ടെത്തുകയും നിഷ്പ്രഭമാക്കുകയും ചെയ്തു.

ഇന്ത്യയിൽ, തെറ്റായ വിവരങ്ങളുടെ അനിയന്ത്രിതമായ വ്യാപനം തടയാൻ ഇംഗ്ലീഷ്, ഹിന്ദി, മറ്റ് പ്രാദേശിക ഭാഷകളിൽ ഉൾപ്പെടെ ഫാക്ട് ചെക്കിംഗ് സംവിധാനങ്ങൾ പ്രവർത്തിച്ചു. വൈറലായ വ്യാജ അവകാശവാദങ്ങൾക്ക് മണിക്കൂറുകൾക്കുള്ളിൽ ആൾട്ട് ന്യൂസ്, ഫാക്ട്ലി, ദി ക്വിന്റ്സ് വെബ്‌ക്യൂഫ് തുടങ്ങിയ സംഘടനകൾ വസ്തുതാ പരിശോധനകൾ പ്രസിദ്ധീകരിച്ചു സത്യം ലോകത്തെ അറിയിച്ചു.പാക്കിസ്ഥാനിലെ സോച്ച് ഫാക്ട് ചെക്ക്, സുർഖി തുടങ്ങിയ ഗ്രൂപ്പുകളും പലപ്പോഴും ശത്രുതയ്ക്ക് കാരണമാകുന്ന തെറ്റായ വിവരങ്ങൾ തിരിച്ചറിയാൻ ശ്രമിച്ചത് ശ്രദ്ധേയമായി. സോച്ച് ഫാക്റ്റ് ചെക്ക് തെളിവുകളുടെ അടിസ്ഥാനത്തിലുള്ളതും നിഷ്പക്ഷവുമായ നിലപാട് സ്വീകരിച്ചു. വിവര സമഗ്രതയുടെ പേരിൽ യുദ്ധകാല പ്രചാരണത്തിനെതിരെ നിലകൊണ്ടതിന് ഇന്ത്യയും പാകിസ്ഥാനും പ്രശംസിക്കപ്പെട്ടു.

മിഡിൽ ഈസ്റ്റിൽ, സെൻസർഷിപ്പും പത്രസ്വാതന്ത്ര്യത്തിന്മേലുള്ള നിയന്ത്രണങ്ങളും വസ്തുതാ പരിശോധനയെ പ്രത്യേകിച്ച് സങ്കീർണ്ണമാക്കി. എന്നിരുന്നാലും, ഇസ്രായേലിലെ ഫേക്ക് റിപ്പോർട്ടർ ( FakeReporter)പോലുള്ള സ്വതന്ത്ര ഗവേഷണ സംഘടനകളും ബിബിസി പേർഷ്യൻ, ഇറാൻ ഇന്റർനാഷണൽ പോലുള്ള അന്താരാഷ്ട്ര മാധ്യമങ്ങളും തെളിവുകളുടെ അടിസ്ഥാനത്തിലുള്ള റിപ്പോർട്ടിംഗിലൂടെ തെറ്റായ വിവരങ്ങളും പ്രചാരണങ്ങളും തുറന്നുകാട്ടാൻ ശ്രമിച്ചു. ഫേക്ക് റിപ്പോർട്ടർ, സംഘർഷത്തിന്റെ ഇരുവശത്തുനിന്നുമുള്ള തെറ്റായ അവകാശവാദങ്ങൾ പരിശോധിച്ച് വസ്തുതകൾ പുറത്ത് കൊണ്ട് വരുന്ന ഗ്രൂപ്പാണെങ്കിലും ഇസ്രായേലി സുരക്ഷാ നിയമങ്ങളും രാഷ്ട്രീയ സമ്മർദ്ദവും ഇടയ്ക്കിടെ അവരുടെ ശ്രമങ്ങളെ തടസ്സപ്പെടുത്തി. നിഷ്പക്ഷതയ്ക്കായി പരിശ്രമിച്ചിട്ടും, അവരുടെ പ്രവർത്തനങ്ങൾക്ക് പലപ്പോഴും കർശനമായി നിയന്ത്രിതമായ പരിതസ്ഥിതികളിലൂടെ സഞ്ചരിക്കേണ്ടിവന്നു.

ഈ കൂട്ടായ ശ്രമങ്ങൾ ഒരു സുപ്രധാന സത്യത്തിന് അടിവരയിടുന്നു: സംഘർഷസമയത്ത്, കൃത്യമായ വിവരങ്ങൾ മാനുഷിക സഹായം പോലെ നിർണായകമാണ്. പലപ്പോഴും വിലമതിക്കപ്പെടുന്നില്ലെങ്കിലും, വസ്തുതാ പരിശോധകർ സത്യത്തിന്റെ മുൻനിര സംരക്ഷകരായി ശക്തിപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. യുദ്ധം സൃഷ്ടിക്കുന്ന ഭയാനകതകൾക്കിടയിലും ഫാക്റ്റ് ചെക്കേഴ്സിൻ്റെ വേഗത്തിലുള്ള പ്രതികരണങ്ങൾ, അതിർത്തി കടന്നുള്ള സഹകരണം, നൂതന ഡിജിറ്റൽ ഉപകരണങ്ങളുടെ ഉപയോഗം എന്നിവ തെറ്റായ വിവരങ്ങളുടെ എഞ്ചിനുകൾക്ക് ശക്തമായ വെല്ലുവിളി ഉയർത്തുന്നു.

ദീർഘകാലാടിസ്ഥാനത്തിൽ വിലയിരുത്തുമ്പോൾ രാഷ്ട്രങ്ങൾ യുദ്ധങ്ങളും രാഷ്ട്രീയ പ്രക്ഷുബ്ധതകളും അഭിമുഖീകരിക്കുന്ന ഘട്ടത്തിൽ, സത്യം മൂന്ന് നിർണായക സ്തംഭങ്ങളെ ആശ്രയിച്ചിരിക്കുന്നു: 1. ശക്തമായ മാധ്യമ സാക്ഷരതയുള്ള ജനങ്ങൾ. 2. സ്ഥിരവും വിശ്വസനീയവുമായ വസ്തുതാ പരിശോധന-അടിസ്ഥാന സൗകര്യങ്ങൾ 3. അത്തരം ശ്രമങ്ങളെ സംരക്ഷിക്കുകയും പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്ന നയതല പിന്തുണ.

നിയമനിർമ്മാതാക്കളും സർക്കാരുകളും സുതാര്യതയുടെയും ഉത്തരവാദിത്തത്തിന്റെയും തലങ്ങളിൽ ഈ മൂല്യങ്ങൾ സ്വീകരിക്കുമ്പോൾ, വസ്തുതാ പരിശോധന അതിന്റെ യഥാർത്ഥ സാധ്യതകൾ തിരിച്ചറിയുകയും മഹത്തായ സാമൂഹിക ഉത്തരവാദിത്വമായി പരിവർത്തിക്കപ്പെടുകയും ചെയ്യും. വസ്തുതകളും വ്യാജങ്ങളും കൂട്ടിമുട്ടുകയും ഒരുമിച്ച് നിലനിൽക്കുകയും ചെയ്യുന്ന സമകാലീന ലോകത്ത്, സത്യം ഒരു ദാർശനിക ആദർശം മാത്രമല്ല,സമാധാനം കാംക്ഷിക്കുന്ന സമൂഹത്തിൻ്റെ നിലനിൽപ്പിനുള്ള ജീവവായു കൂടിയാണ്.

രാഷ്ട്രങ്ങൾ തമ്മിലുള്ള യുദ്ധങ്ങളും ആഭ്യന്തര രാഷ്ട്രീയ സംഘർഷങ്ങളും എളുപ്പത്തിൽ വസ്തുതകളെ വിഴുങ്ങുന്ന സത്യാനന്തര വാങ്മയ ഭൂമിയിൽ സത്യവും ഒരു സമരമാകുന്നു. ഏകീകൃത ഇടപെടലുകളും അടിസ്ഥാനതല അവബോധവും അർഹിക്കുന്ന സമരം.